Δημοτικό Διαμέρισμα Χαλάστρας, πρώην Δήμος Χαλάστρας.


1. Ιστορικά Στοιχεία

Μοναδικό διατηρητέο μνημείο είναι το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου, που βρίσκεται τρία χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Χαλάστρας στη θέση παλαιότερου οικισμού που λεγόταν Τσαλίκοβο. Πρόκειται για τρίκλητη βασιλική των μέσων του 19ου αιώνα με γυναικωνίτη στα ανατολικά. Η εκκλησία έχει υποστεί επεμβάσεις στο εσωτερικό. Στο τέμπλο της υπάρχουν έξι εικόνες του 19ου αιώνα φτιαγμένες από ντόπιους αγιογράφους. Η εκκλησία κηρύχθηκε διατηρητέα το 1983.

Αξιόλογο είναι και το 1ο Δημοτικό Σχολείο, κτίριο της εποχής του μεσοπολέμου, όπως επίσης και ο υδατόπυργος, που βρίσκονται στην πλατεία.

Το δημοτικό σχολείο του Ανατολικού είναι επίσης αξιόλογο κτίριο της εποχής του μεσοπολέμου.

2. Φυσικό Περιβάλλον

α. Δέλτα Αξιού

Την περιοχή του Δήμου Χαλάστρας χαρακτηρίζει το Δέλτα που σχηματίζει στις εκβολές του ο ποταμός Αξιός.

Τα επιμέρους υγροτοπικά συστήματα, μαζί με το μεγάλο σε έκταση αγροοικοσύστημα συνθέτουν τον υγροβιότοπο των Δέλτα Αξιού,Λουδία, Αλιάκμονα, και των Αλυκών Κίτρους.

Ο Αξιός είναι από τους μεγάλους ποταμούς των Βαλκανίων. Εδώ και χιλιάδες χρόνια μεταφέρει μεγάλους όγκους από υλικά και τα εναποθέτει στη θάλασσα μεγαλώνοντας τη στεριά με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να κινδυνέψει με φράξιμο ο κόλπος της Θεσσαλονίκης. Έτσι το 1930 το Ελληνικό Δημόσιο προχώρησε σε έργα όπως την ευθυγράμμιση της κοίτης για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα καθώς και το πρόβλημα των πλημμύρων στις γύρω εκτάσεις. Από τότε ο Αξιός κατόρθωσε να δημιουργήσει το νέο δέλτα που απλώνει την ύπαρξη του σε 22.000 στρ περίπου.Εκτιμάται ότι στο δέλτα οι συνολικές αποθέσεις ανέρχονται σε 8.400.000 κυβικά μέτρα το χρόνο, ενώ στην κοίτη του ποταμού του πεδινού τμήματος οι αποθέσεις είναι 910.000 κυβικά μέτρα το χρόνο. Έτσι δημιουργούνται αμμονησίδες, τις οποίες εκμεταλλεύονται οι γύρω οικισμοί αλλά και το οικοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης.

Στις όχθες και τις νησίδες που δημιουργούνται κατά μήκος του ποταμού αναπτύσσεται βλάστηση που αποτελείται κυρίως από Λεύκες Ιτιές και Σκλήθρα, δημιουργώντας έτσι κατάλληλες συνθήκες για την άγρια ζωή και την ορνιθοπανίδα.

Η μέση ετήσια παροχή του ποταμού ανέρχεται σε 50.000 εκ. κυβικά μέτρα που στους θερινούς μήνες μειώνεται στο ελάχιστο με αρνητικές επιπτώσεις στην άρδευση και στον υγρότοπο.

β. Υγροβιότοπος

Το Δέλτα περιλαμβάνει αρκετούς και σημαντικούς βιότοπους. Οι φυσικοί βιότοποι περιλαμβάνουν παλιρροιακά έλη,αλμυρόβαλτους, λιμνοθάλασσες, αμμονησίδες, θαμνώνες και παραποτάμια δάση.

Ανθρωπογενείς βιότοποι είναι οι εκτεταμένοι ορυζώνες, τα κανάλια και οι τάφροι. Συνέπεια της ποικιλίας των βιοτόπων είναι να υπάρχει άγρια ζωή και πλούσια ορνιθοπανίδα.

Ο υγροβιότοπος προστατεύεται από τη Διεθνή Σύμβαση του Ramsar (1971).Η συνθήκη της Βέρνης και η οδηγία 74/409 της ΕΟΚ προστατεύουν πολλά είδη αμφιβίων ερπετών, θηλαστικών και πουλιών που ζουν στο Δέλτα. Επίσης ένα μεγάλο τμήμα του έχει χαρακτηρισθεί ως καταφύγιο θηραμάτων , με σκοπό την προστασία της πανίδας του. Τέλος η περιοχή του Δέλτα Αξιου΄- Λουδία συμπεριλήφθηκε το1996 από το ΥΠΕΧΩΔΕ στις περιοχές προς ένταξη στο κοινοτικό δίκτυο προστατευομένων περιοχών NATURA 2000.

γ. Κλίμα

Χαρακτηρίζεται ως ηπειρωτικό μεσογειακό, λόγω του μεγάλου εύρους της ετήσιας διακύμανσης της θερμοκρασίας. Η μέση ελάχιστη θερμοκρασία παρατηρείται τον Φεβρουάριο, με μέσο όρο χαμηλότερης θερμοκρασίας τους 5ο C,ενώ η μέση μέγιστη τον Ιούλιο με 25ο C.Η κατανομή των βροχοπτώσεων παρουσιάζει έντονη διακύμανση, με μέσο ύψος τα 400 mm. Οι μέγιστες βροχοπτώσεις παρατηρούνται το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο, ενώ οι ελάχιστες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι άνεμοι που επικρατούν στην περιοχή είναι Β/ΒΔ καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και κυρίως την χειμερινή περίοδο (Βαρδάρης) με ποσοστό εμφάνισης 35%.Οι Β/ΒΔ επιτρέπουν μια διαυγή ατμόσφαιρα, τον καθαρισμό της ατμόσφαιρας από την ομίχλη και την ρύπανση και μειώνουν την υγρασία του αέρα, αλλά όταν η έντασή τους είναι αυξημένη μπορεί να προκαλέσουν ζημιές στις αγροτικές καλλιέργειες.Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες επικρατούν οι Ν/ΝΑ άνεμοι εξαιτίας της αναπτυσσόμενης θαλάσσιας αύρας.

3. Ανθρώπινες Δραστηριότητες

α. Γεωργία – Κτηνοτροφία

Κύριες καλλιέργειες, ρύζι, καλαμπόκι,βαμβάκι. Ειδικά το ρύζι θεωρείται σημαντικό για το βιότοπο. Στους ορυζώνες συγκεντρώνεται μια μεγάλη ποικιλία εντόμων, ερπετών και πουλιών. Περίπου το 70%της εγχώριας παραγωγής ρυζιού καλλιεργείται στην περιοχή. Επίσης υπάρχει και κτηνοτροφική δραστηριότητα. Στον υγρότοπο βόσκουν αγελάδες, πρόβατα και κατσίκια.

β. Χλωρίδα – Πανίδα

Κατά μήκος της κοίτης του Αξιού αναπτύσσεται ο υγρότοπος του Αξιού, ο οποίος έχει σημαντική χλωρίδα.

Η παρόχθια βλάστηση του Αξιού και η βλάστηση των νησίδων αποτελείται κυρίως από διαπλάσεις ατόμων ιτιάς, λεύκης και σκλήθρου. Στον υποόροφο των δενδρωδών συστάδων αναπτύσσονται αρκετά σκιαανθεκτικά θαμνώδη είδη, τα οποία μαζί με τα ποώδη σχηματίζουν αδιαπέραστη πυκνή βλάστηση. Παρατηρούνται επίσης συστάδες από καλαμιώνες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την ορνιθοπανίδα.

Τους θερινούς μήνες, όταν η στάθμη του νερού ελαττώνεται, δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη υποβρύχιων φυτών και πλευστόφυτων.

Η οικολογική αξία του δενδρώδους πλέγματος είναι σημαντική, γιατί προσφέρει καταφύγιο στα μικρά θηλαστικά και στην ορνιθοπανίδα, τόπο φωλεασμού, τόπο διαμονής κατά τις μεταναστεύσεις και δεξαμενή άντλησης τροφής.

Παράλληλα προστατεύει το έδαφος από την διάβρωση, βοηθά τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και διατηρεί την υγρασία σε υψηλά επίπεδα.

Στο Δέλτα του Αξιού διακρίνονται 6 ζώνες βλάστησης:

• αλοφυτική βλάστηση που καλύπτει τη μεγαλύτερη έκταση: Οι αλμυρήθρες (αλόφυτα) είναι φυτά που ζουν σε αλμυρό περιβάλλον

• οι θαμνώνες με τα αλμυρίκια: Σε λιγότερο αλατώδη εδάφη. Συναντάται κυρίως κατά μήκος της κοίτης.

• οι λειμώνες με τα βούρλα: Κυρίως σε εκτάσεις που δεν επηρεάζονται έντονα από αλμυρό νερό.

• καλαμώνες, στις εκβολές κοντά στις όχθες

• υδροφυτική βλάστηση σε ρηχά και γλυκά νερά

• Δενδρώδης κατά μήκος του ποταμού
  

4. Οικονομικές Δραστηριότητες

α. Φυτική Παραγωγή

Η καλλιέργεια του ρυζιού αποτελεί τον κύριο κλάδο φυτικής παραγωγής. Οι αποδόσεις βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα και υπάρχει συνεχής βελτίωση. Οι παραγωγοί είναι καλοί γνώστες των καλλιεργειών και διαθέτουν άριστα τεχνολογικά μέσα. Τα επόμενα δύο πιο σημαντικά προϊόντα της περιοχής είναι το βαμβάκι και το καλαμπόκι με επίσης καλές αποδόσεις.

Επίσης καλλιεργούνται, τεύτλα, μηδική,σιτάρι σκληρό, τομάτα. Η μηδική συνδέεται κυρίως με την κτηνοτροφία.

Η περιοχή του «Δέλτα Αξιού» είναι το κύριο κέντρο παραγωγής ρυζιού της χώρας.Δεύτερη σε έκταση καλλιέργεια είναι το βαμβάκι.

Η παραγωγικότητα της περιοχής είναι πολύ υψηλή. Ειδικά στο ρύζι η παραγωγή έχει μεγιστοποιηθεί. Ο κύριος τροφοδότης των καλλιεργούμενων εκτάσεων σε νερό είναι ο Αξιός. Σχεδόν το σύνολο των καλλιεργειών αρδεύονται.

Σαν μέθοδος άρδευσης κυριαρχεί η επιφανειακή. Αυτό οφείλεται στο ότι η περιοχή υπάγεται στο ευρύτερο δίκτυο επιφανειακής άρδευσης της πεδιάδας Θεσσαλονίκης. Η διανομή του νερού γίνεται με βάση τη ζήτηση από τους παραγωγούς. Υπεύθυνος είναι ο Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων. Ο τρόπος διανομής είναι με ελεύθερη ροή και ελεύθερο ωράριο. Οι επιφανειακές μέθοδοι άρδευσης είναι με κατάκλιση – λεκάνες -, με διάχυση – λωρίδες – και με αυλάκια. Στην περιοχή λόγω του ότι η κύρια καλλιέργεια είναι το ρύζι η μέθοδος που επικρατεί είναι με λεκάνες.

Στη Χαλάστρα λειτουργούν δύο αγροτικοί συνεταιρισμοί. Οι δραστηριότητες των συνεταιρισμών είναι αρκετά διευρυμένες και περιλαμβάνουν τη λειτουργία ξηραντηρίων, καταστήματα λιανικής πώλησης και τη χρησιμοποίηση μηχανημάτων. Ασχολούνται κατά 75% με το ρύζι. Επίσης λειτουργεί ένας αλιευτικός οστρακοπαραγωγικός, ένας αλιευτικός και ένας γαλακτοκομικός συνεταιρισμός ενώ στην κοινότητα Ανατολικού ένας αγροτικός και ένας γαλακτοκομικός.

β. Ζωϊκή Παραγωγή

Στην περιοχή υπάρχει και κτηνοτροφία. Ο Δήμος Χαλάστρας έχει υψηλή συγκέντρωση Ζωικού κεφαλαίου για αυτό έχει και αυξημένη παραγωγή κτηνοτροφικών φυτών και κυρίως μηδικής.

γ. Αλιεία

Στο Θερμαϊκό κόλπο παράγεται το 90% των μυδιών της παραγωγής της χώρας. Στην περιοχή του Αξιού παράγεται σχεδόν το 72%της εθνικής παραγωγής.

Στην περιοχή του Δέλτα ανέκαθεν ασκείται η παραδοσιακή αλιεία και η οστρακοκαλλιέργεια-ειδικότερα η μυδοκαλλιέργεια -με άριστες προοπτικές. Στην περιοχή Χαλάστρας οι αλιείς ανέρχονται στους 200 εκ των οποίων οι 110 είναι μυδοτρόφοι. Τα κύρια είδη του αλιεύματος είναι λαβράκια, γλώσσες, κεφαλόπουλα, κουτσομούρες, σουπιές, γαρίδες και από τα οστρακοειδή μύδια και χάβαρα.